W piątek, 17 listopada w podziemiach katedry warszawsko-praskiej, odbyła się premierowa wystawa II edycji projektu „Namalować katolicyzm od nowa”. W piątkowy wieczór, dwadzieścia współczesnych obrazów Zwiastowania autorstwa dziesięciu polskich malarzy: Jarosława Modzelewskiego, Ignacego Czwartosa, Jacka Dłużewskiego, Wojciecha Głogowskiego, Jacka Hajnosa OP, Krzysztofa Klimka, Bogny Podbielskiej, Beaty Stankiewicz, Grzegorza Wnęka i Michała Żądło ujrzało grono licznych gości. Otwarcie wystawy zostało poprzedzone mszą świętą koncelebrowaną przez bp. Romualda Kamińskiego i bp. Jacka Grzybowskiego, który w wygłoszonej homilii skierował do uczestników nabożeństwa następujące słowa:
„Nie pojmie tego rozum, nie zrozumie tego mędrzec — dlatego szukamy języka wiary, modlitwy i sztuki, aby na swój ludzki sposób opowiedzieć sobie na nowo w naszym pokoleniu tę historię — historię Emmanuela — Boga pośród nas, byśmy rozpoznali go i uwielbili kiedy przyjdzie powtórnie już nie w ukryciu ciała, ale w chwale Ojca i wszystkich zastępów niebieskich”.
Zgromadzonych w podziemiach katedry warszawsko-praskiej gości przywitał pomysłodawca przedsięwzięcia i prezes Fundacji Świętego Mikołaja — Dariusz Karłowicz. W przemówieniu kuratora wystawy wybrzmiały słowa wdzięczności wobec wszystkich zaangażowanych w tworzenie projektu „Namalować katolicyzm od nowa”: malarzy, sponsorów, wykładowców warsztatów dla malarzy, zespołu Fundacji Świętego Mikołaja, Teologii Politycznej i Instytutu Kultury Św. Jana Pawła II na Angelicum w Rzymie. Przypomniano również, że pierwsza odsłona projektu, która składała się z zaledwie 10 obrazów Jezusa Miłosiernego wywołała ogromny rezonans, co jest faktem pokrzepiającym dla przyszłych odsłon projektu, ale pokazuje także, że problem sztuki sakralnej zajmuje nie tylko organizatorów i twórców tego przedsięwzięcia, ale też budzi zainteresowanie szerszej grupy odbiorców. Zwiastowanie — jak podsumował Dariusz Karłowicz — to niewątpliwie jedno z największych i najpiękniejszych wyzwań chrześcijańskiej sztuki.
Katalog // Zwiastowanie dostępny w naszej księgarni
Głos zabrał również bp Romuald Kamiński, który zauważył, że patrząc na wielkie dzieła z przeszłości, towarzyszyć nam może ciągłe wrażenie pewnego ich niedoścignięcia, jednak należy pamiętać, że powstawały one z potrzeby serca tamtych pokoleń — były efektem ich wielkich przeżyć, dlatego należy mieć nadzieję, że również w XXI wieku będziemy obcować z dziełami będącymi owocem wielkich przeżyć i modlitwy.
Od premiery filmu Wojciecha Wieteski „Zwiastowanie” rozpoczęła się 18 listopada konferencja na temat sztuki sakralnej, która towarzyszyła wystawie obrazów powstałych w ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”.
Na sobotnią konferencję złożyły się dwie debaty. W pierwszej, nawiązującej do tematu wystawy, zabrali głos artyści, którzy mówili m.in. o swoich przygotowaniach, ale i dylematach, rodzących się przy tworzeniu własnego obrazu Zwiastowania. Z licznie zgromadzoną publicznością dzielili się nieraz bardzo osobiście, swoją wizją artystyczną i symboliką, jaką zawarli w swoich pracach. Z kolei krytycy, mówili o ich obrazach w szerszej perspektywie, wyjaśniając m.in. że współczesność tych obrazów polega zarówno na nawiązaniach, jak i na odcięciu się od sztuki dawnej.
Katalog // Zwiastowanie dostępny w naszej księgarni
Druga debata dotyczyła kwestii ogólniejszej – sztuki sakralnej w teorii i praktyce. W tej części konferencji głos zabrali bp Jacek Grzybowski, Dariusz Karłowicz – kurator wystawy i pomysłodawca inicjatywy „Namalować katolicyzm od nowa”, Piotr Kopszak – dyrektor Muzeum Archidiecezji Warszawskiej, malarz ikon Mateusz Środoń oraz Ewa Zalewska – dyrektor Muzeum Ikon w Supraślu. Rozmawiano m.in. o sytuacji sztuki sakralnej, artystów, potrzebie mecenatu i uwarunkowaniach Kościoła i społeczeństwa.
Dariusz Karłowicz pokusił się o diagnozę, że nie ma obecnie współczesnego malarstwa sakralnego w tradycji zachodniej, choć zdarzają się ciekawe wyjątki, natomiast lepiej jest z malarstwem wywodzącym się z tradycji wschodniej. Powstawanie sztuki sakralnej jest też przejawem życia Kościoła i jego kondycji – uważa Mateusz Środoń. Jego zdaniem rozwijający się ruch zainteresowania ikoną jest przejawem tęsknoty za sztuką sakralną. Natomiast Ewa Zalewska wyraziła przekonanie, iż „moda na ikonę” to przejaw głodu duchowości, która została zatracona. Ważne jest, żeby artystom zaufać – mówiła.
Piotr Kopszak zwrócił uwagę, że mecenat kościelny odgrywał bardzo istotną rolę w przeszłości w rozwoju sztuki w Europie. Obecnie musi to być wspólny wysiłek, dlatego – jego zdaniem – ważniejsze są instytucje, które muszą powstać pomiędzy artystami a inwestorami. Takim przykładem może być np. powstałe w XIX wieku Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Jeżeli nie będzie organizacji, pozostaną tylko dobre chęci – skonkludował.
Z kolei bp Jacek Grzybowski odpowiadając na pytania o mecenat kościelny zaznaczył, że w tej dyskusji nie można abstrahować od obecnej sytuacji Kościoła, sekularyzacji itp. „Najpiękniejszą cechą, a jednocześnie trudną do osiągnięcia jest odwaga. Musimy robić wszystko, żeby się narodziła w nas jak dobre pragnienia i idee” – mówił.
W dyskusję o mecenacie kościelnym włączył się też Krzysztof Domarecki, przedsiębiorca i mecenas, który przypomniał, że pierwszymi mecenasami sztuki były dwory, a biskupi włączyli się w mecenat dopiero wtedy, gdy również i oni mieli własne dwory. Jego zdaniem, obecnie oczekiwanie tego mecenatu jest ahistoryczne, gdyż w społeczeństwach, w których dominującym kryterium jest pieniądz, indywidualizm, brakuje motywacji do budowania dobra. „Rozumiejąc sytuacje duchowe, warto znaleźć nowe sposoby mecenatu, które będą adekwatne dla współczesnego czasu, demokracji, liberalizmu i kapitalizmu, tego w jaki sposób funkcjonuje współczesny świat”.
Dyskusje moderowali: pierwszą – Mikołaj Marczak, drugą – Tomasz Herbich.
Przypominamy, że prezentowane na wernisażu obrazy są przeznaczone do sprzedaży. Dziesięć z nich zostało przygotowanych z myślą o wnętrzach kościoła, natomiast 10 mniejszych na potrzeby kultu domowego. Osoby zainteresowane kupnem zapraszamy do kontaktu [email protected]
Wszystkie obrazy można obejrzeć na stronie LetsPaintCatholicismAgain
Wystawę można oglądać do 31 stycznia w podziemiach katedry diecezji warszawsko-praskiej pw. św. Michała Archanioła i św. Floriana, przy ul. Floriańskiej 3 w Warszawie. Od poniedziałku do soboty w godzinach 12:00-20:00, w niedziele od 8:00 do 21:30.
***
Celem projektu „Namalować katolicyzm od nowa” jest odnowa sztuki sakralnej przez powrót do Kościoła obrazów wysokiej klasy artystycznej odznaczających się współczesnym językiem malarskim oraz odnowienie mecenatu takiej sztuki.
„Dokumenty Kościoła mówią wyraźnie, że wielka sztuka powinna być obecna w świątyniach, jednak praktyka jest inna. Zachodnia sztuka sakralna umiera. Dobra Nowina nieprzetłumaczona na język kultury XXI wieku coraz częściej staje się niema lub niezrozumiała. To poważny problem – ale i wielkie wyzwanie” – wyjaśnia Dariusz Karłowicz. „Wyrażenie nauki Chrystusa językiem kolejnego pokolenia jest obowiązkiem tych, którzy mają przekazać światu Prawdę. To rodzaj naszej współpracy w dziele Wcielenia. Dla chrześcijaństwa kultura nie jest luksusem, ale powietrzem, którym oddycha” – dodaje.
W ramach projektu „Namalować katolicyzm od nowa”, na zamówienie organizatorów i dzięki hojności prywatnych mecenasów sztuki powstają współczesne obrazy sakralne i religijne. Zamierzeniem inicjatorów jest realizacja 21 wielkich tematów malarstwa chrześcijańskiego. W 2021 roku pierwszy raz zaproszono 10 artystów do namalowania nowych wizerunków Jezusa Miłosiernego. Wystawa obrazów odwiedziła w 2022 i 2023 roku Kraków, Warszawę oraz Rzym. Prawie wszystkie obrazy zostały zakupione do kościołów w Polsce. Plan na kolejne lata to pozostałe 19 tajemnic różańca. Integralną częścią projektu jest inicjowanie refleksji nad teologią sztuki poprzez seminaria, wykłady, konferencje oraz serię książek poświęconych teologii, filozofii i historii sztuki sakralnej. Organizatorzy mają nadzieję, że projekt poruszy kolejne środowiska. Wśród osób, które zainspirowały się planem medytacji kolejnych tajemnic różańca jest znany i ceniony malarz ikon, współorganizator Studium Chrześcijańskiego Wschodu przy klasztorze dominikanów w Warszawie – Mateusz Środoń. Skupionemu wokół niego środowisku artystów zaproponował twórczą pracę rozszerzając perspektywę o sztukę chrześcijańskiego Wschodu.
Projekt „Namalować katolicyzm od nowa” został zainicjowany przez Teologię Polityczną, Fundację Świętego Mikołaja oraz Instytut Kultury św. Jana Pawła II z Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu (Angelicum) w Rzymie i jest rozwijany dzięki mecenatowi osób prywatnych: Danucie i Krzysztofowi Domareckim, Jolancie Domańskiej-Gruszce i Mirosławowi Gruszce, Wojciechowi Piaseckiemu, Dorocie i Tomaszowi Zdziebkowskim.
fot. Julia Marconi
